Είναι αλήθεια ότι ο καφές ανεβάζει την πίεση; Τι προσφέρει στον οργανισμό, εκτός από τόνωση; Και πώς θα απολαύσουμε στο σπίτι όλες αυτές τις μοντέρνες παραλλαγές(με ή χωρίς κατάληξη -ccino) που συναντάμε στα πιο trendy καφέ; Οι γνώστες της επιστήμης, αλλά και της τέχνης του καφέ αποκαλύπτουν.
Υπήρξαν στιγμές στην ιστορία του που ο καφές έτυχε
ενθουσιώδους υποδοχής ως γιατρικό για τα πάντα και
άλλες που καταδικάστηκε ως «χαρμάνι του διαβόλου» -
στην τελευταία περίπτωση, συνήθως για πολιτικούς ή
θρησκευτικούς λόγους, όταν τα καφενεία, ως τόποι
συνάντησης, βρίσκονταν στα ύψη της δημοτικότητάς
τους. Σήμερα, η πρώτη μας σκέψη κάθε πρωί ανήκει στον καφέ.
Η τονωτική δράση της καφεΐνης μάς κρατά ξύπνιους.
Υποτασσόμαστε στην έντονη γεύση του και το μοναδικό άρωμά του.
Πάνω από 400 δισεκατομμύρια φλιτζάνια καφέ καταναλώνονται
κάθε χρόνο σε όλο τον κόσμο, αφού ο καφές αποτελεί το πιο
δημοφιλές ρόφημα σε όλες τις ηπείρους και σε όλους τους πολιτισμούς.
Ένας βοσκός στην Αβησσυνία (σημερινή Αιθιοπία), ονόματι Kaldi, παρατήρησε ότι οι κατσίκες του χόρευαν στα πίσω πόδια μετά τη βρώση κάποιων κόκκινων καρπών. O Kaldi έφερε τους καρπούς αυτούς στο τοπικό μοναστήρι, όπου οι μοναχοί στη συνέχεια τους χρησιμοποίησαν προκειμένου να παραμένουν σε εγρήγορση κατά τη διάρκεια των προσευχών τους. Πιστεύεται ότι, προτού ο καφές εκτιμηθεί ως ρόφημα, οι ιθαγενείς πιθανόν να μασούσαν τους ώριμους καρπούς και τους κόκκους ως τροφή. Το δέντρο του καφέ, λοιπόν, πιθανόν κατάγεται από την Αιθιοπία, όπου και ανακαλύφτηκε περίπου το 600 μ.Χ.
Παρόλο που το άρωμά του και η γεύση του αναγνωρίζονται εδώ και τουλάχιστον χίλια χρόνια, μελέτες που αφορούν τη σχέση κατανάλωσης καφέ και υγείας έχουν πραγματοποιηθεί μόνο κατά το δεύτερο μισό του αιώνα μας. Σε ό,τι αφορά τη θρεπτική του αξία, συνίσταται κυρίως από νερό και αμελητέες ποσότητες πρωτεϊνών, υδατανθράκων και λιπών. Τα πιο σημαντικά συστατικά του καφέ είναι τα αντιοξειδωτικά πολυφαινόλης, η καφεΐνη και κάποια ανόργανα άλατα. Θα επιχειρήσουμε να «απομυθοποιήσουμε» ορισμένες από τις θεωρούμενες αρνητικές επιδράσεις του καφέ, αλλά και να αναδείξουμε μερικές άγνωστες θετικές.
Η καφεΐνη απαντάται εκ φύσεως στο τσάι, τον καφέ, το κακάο και τα προϊόντα σοκολάτας, ενώ προστίθεται σε αναψυκτικά και σε διάφορες ιατρικές συνταγές και φάρμακα. Η καφεΐνη που περιέχεται στον καφέ αποτελεί για κάποιους μια καθημερινή ανάγκη που δίνει τόνωση και για άλλους μια παρεξηγημένη ουσία που σχετίζεται με αύξηση της πίεσης και της χοληστερίνης. Στην πραγματικότητα, η καφεΐνη σαφέστατα αποτελεί μια ουσία που δρα στο κεντρικό νευρικό σύστημα, ενεργοποιώντας το. Η δράση της αυτή, όμως, έχει να κάνει με την ποσότητα της καφεΐνης που προσλαμβάνει κανείς και κατ’ επέκταση με την ποσότητα καφέ που καταναλώνει σε καθημερινή βάση. Κάποιοι άνθρωποι, βέβαια, μπορεί να είναι πιο ευαίσθητοι στη δράση της καφεΐνης, όπως για παράδειγμα οι έγκυοι, για τις οποίες επιβάλλεται έλεγχος στην ημερήσια πρόσληψη καφεΐνης.
Η Επιστημονική Επιτροπή Τροφίμων της Ευρωπαϊκής Ένωσης πραγματοποίησε το 1999 μια επισκόπηση των επιδράσεων της καφεΐνης στην ανθρώπινη υγεία. Ειδικοί κατέληξαν ότι η μέτρια πρόσληψη καφεΐνης δεν σχετίζεται με αρνητικές επιδράσεις στην υγεία σε υγιείς ενηλίκους (μέχρι 4-5 φλιτζάνια την ημέρα). Ωστόσο, η σχέση του καφέ με την αύξηση της πίεσης είναι ένα θέμα που τυγχάνει αντικείμενο ευρείας επιστημονικής διερεύνησης. Τα αποτελέσματα των μελετών δείχνουν ότι, όταν η ημερήσια κατανάλωση ξεπερνά τα 400 mg καφεΐνης, δηλαδή πάνω από 5-6 φλιτζάνια στιγμιαίου καφέ, τότε μπορεί να αυξηθεί η πίεση. Κατά συνέπεια, τα στοιχεία δείχνουν ότι η ενδεχόμενη αύξηση της πίεσης προκαλείται όταν καταναλώνονται πάνω από 4-5 φλιτζάνια ημερησίως, ενώ πολλές μελέτες δείχνουν ότι ακόμη και αυτή η κατανάλωση δεν προκαλεί μακροχρόνια αύξηση της πίεσης, αλλά μόνο για διάστημα 2 εβδομάδων.
Μία από τις ανεπιθύμητες ενέργειες που έχουν σχετιστεί με την κατανάλωση καφέ είναι η αύξηση της χοληστερίνης του αίματος. Η αύξηση αυτή οφείλεται κυρίως σε δύο συστατικά του καφέ, την καφεστόλη και την καβεόλη. Αυτό, όμως, που πρέπει να σημειωθεί είναι ότι τα δύο αυτά συστατικά δεν μπορούν να περάσουν μέσα από το φίλτρο του καφέ. Κατά συνέπεια, είδη καφέ όπως ο φίλτρου ή ο espresso δεν ενοχοποιούνται για αύξηση της χοληστερίνης. Παράλληλα, στις μελέτες όπου έχει βρεθεί ότι ο καφές (στιγμιαίος ή ελληνικός) μπορεί να αυξήσει τη χοληστερίνη, οι δόσεις που χρησιμοποιήθηκαν ήταν πολύ μεγάλες, αντίστοιχες με ημερήσια ποσότητα άνω των 10 μικρών φλιτζανιών.
Μία από τις σημαντικότερες ανακαλύψεις που έγιναν τελευταία σχετικά με τον καφέ είναι η παρουσία σημαντικών ουσιών με ισχυρή αντιοξειδωτική δράση. Κυριότερες από αυτές είναι τα χλωρογενή οξέα (πολυφαινόλες). Ένα φλιτζάνι (150 ml) συνήθως περιέχει 120 mg χλωρογενών οξέων. Τα αντιοξειδωτικά αυτά απαντώνται σε όλα τα είδη καφέ, όποια κι αν είναι η προέλευση, η μέθοδος καβουρντίσματος και αλέσματος, καθώς και στους στιγμιαίους και ντεκαφεϊνέ. Oι ποσότητες μπορεί να διαφέρουν ανάλογα με την προέλευση του καφέ και τα χαρμάνια, την παρασκευή και τη μέθοδο ζύμωσης. Σύμφωνα με ελβετική έρευνα, που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Journal of Agriculture and Food Chemistry», ο καφές διαθέτει υψηλότερη συνολική αντιοξειδωτική δράση σε σχέση ακόμη και με άλλα ροφήματα που γνωρίζουμε ότι είναι πλούσια σε αντιοξειδωτικά.
Αν διαλέξετε ένα καλό χαρμάνι καφέ, προμηθευτείτε τον κατάλληλο εξοπλισμό και ακολουθήσετε τις οδηγίες του Vita, μπορείτε να φτιάξετε σπίτι σας τους πιο «διάσημους» καφέδες, που μέχρι τώρα απολαμβάνατε μόνο στα καφέ.
■ Espresso
Πρόκειται για τον κλασικό εξαιρετικό καφέ espresso με την έντονη γεύση, που πίνεται σε κάθε περίπτωση (πρωί, απόγευμα ή μετά από ένα πλούσιο γεύμα). Δεν χρειάζεται ειδική διαδικασία για να τον πετύχετε, αρκεί να έχετε την κατάλληλη καφετιέρα για espresso. Σερβίρεται σε φλιτζανάκι espresso και πίνεται σκέτος ή με ζάχαρη.
Ανάλογα με την ποικιλία του καφέ, η περιεκτικότητα σε καφεΐνη κυμαίνεται από 60-80 mg ανά φλιτζάνι. Το βασικό χαρακτηριστικό του espresso είναι η γρήγορη κατανάλωση. Σε λίγο, όμως, χρόνο προσφέρει συμπυκνωμένο άρωμα και άμεση δράση στο κεντρικό νευρικό σύστημα, προσδίδοντας ενέργεια και ευεξία. Επιπλέον, προσφέρει σημαντικές ποσότητες αντιοξειδωτικών.
■
Διπλός espresso, αρκετά δυνατός. Ιδανικός για όσους έχουν ξενυχτήσει ή πρόκειται να ξενυχτήσουν διαβάζοντας για εξετάσεις ή κάνοντας υπερωρίες. Σερβίρεται σε φλιτζανάκι espresso και πίνεται σκέτος ή με ζάχαρη.
Μερικοί τον επιλέγουν επειδή τους αρέσει το άρωμα του espresso, αλλά θέλουν να διαρκεί λίγο περισσότερο. Θα πρέπει όμως να γνωρίζετε ότι προσφέρει τη διπλή ποσότητα καφεΐνης, με αποτέλεσμα, σε άτομα με ευαισθησία, να δημιουργεί αίσθημα υπερδιέγερσης και εκνευρισμού. Επίσης, δεν είναι σπάνιο να αναφέρονται και στομαχικά προβλήματα. Όσοι τον «αντέχουν», δεν θα πρέπει να καταναλώνουν περισσότερα από 2-3 φλιτζάνια ημερησίως.
■
Πολύ δυνατός, με κανονική δόση καφέ και λιγότερο νερό από ό,τι ο κλασικός espresso. Γι’ αυτό, η ποσότητα που μπαίνει στο φλιτζανάκι του espresso είναι πολύ λίγη. Η γεύση και το άρωμα του espresso Ristretto είναι ιδιαίτερα έντονα. Πίνεται σκέτος ή με ζάχαρη.
Απευθύνεται στους πολύ βιαστικούς, αλλά και δραστήριους ανθρώπους. Μπορεί να προσφέρει την ποσότητα της καφεΐνης του διπλού espresso, αλλά σε μονή δόση. Αν δεν σας προκαλεί παρενέργειες, να μην καταναλώνετε περισσότερα από 2-3 φλιτζάνια ημερησίως. Επίσης, εάν αντιμετωπίζετε προβλήματα αϋπνίας, μην τον επιλέγετε κατά τις απογευματινές και βραδινές ώρες.
■
Μια γεμάτη δόση espresso που αραιώνεται με περισσότερο νερό και μοιάζει με τον καφέ φίλτρου. Σερβίρεται σε φλιτζάνι espresso και πίνεται σκέτος ή με ζάχαρη.
Το σχόλιο του διαιτολόγου: Αποτελεί μια καλή λύση για όσους μπορεί να παρουσιάζουν ενοχλήσεις πίνοντας έναν κλασικό espresso. Στην περίπτωση του Lungo, έχουμε την ίδια ποσότητα καφεΐνης στη διπλή ποσότητα νερού, πετυχαίνοντας μεγαλύτερη αραίωση. Αυτού του είδους ο καφές ταιριάζει περισσότερο στις ελληνικές συνήθειες, που τον συνδέουν με στιγμές χαλάρωσης και απόλαυσης κατά τη διάρκεια της ημέρας.
■ Πρόκειται για espresso ο οποίος περιέχει και λίγο ποτό. Φτιάχνετε, δηλαδή, καφέ espresso στην εσπρεσιέρα και, αφού τον βάλετε στο φλιτζάνι, προσθέτετε και λίγο αλκοολούχο ποτό της αρεσκείας σας. Oι Ιταλοί, πάντως, τον προτιμούν με Grappa (1 κουταλάκι). Πίνεται με ή χωρίς ζάχαρη σε κανονικό φλιτζάνι του espresso.
O συγκεκριμένος καφές συχνά καταναλώνεται μετά από κάποιο γεύμα. Η συνύπαρξη καφέ και μικρής ποσότητας αλκοόλ αυξάνει τη γευστική απόλαυση, αλλά και τη δράση του στο κεντρικό νευρικό σύστημα, μεγιστοποιώντας έτσι την εγρήγορση.
■
Macchiato στα ιταλικά θα πει λερωμένος. Πρόκειται, λοιπόν, για κανονικό καφέ espresso, «λερωμένο» με πολύ λίγο γάλα ή αφρόγαλα.
Συχνά ακούγεται ότι ο συνδυασμός καφέ με γάλα δημιουργεί προβλήματα στη φυσιολογική μεταβολική λειτουργία. Αυτό, όμως, είναι ένας μύθος. Το μόνο που πρέπει να γνωρίζετε είναι ότι, παρουσία καφέ, το ασβέστιο που περιέχεται στο γάλα δεν απορροφάται σε ανάλογο ποσοστό. O Macchiato προσφέρει μια λύση για όσους επιθυμούν μια πιο ήπια γεύση του αγαπημένου τους espresso. Η θερμιδική αξία και τα περιεχόμενα λιπαρά είναι ελάχιστα και εξαρτώνται από την περιεκτικότητα του γάλακτος που χρησιμοποιείτε σε λιπαρά. Πάντως, η πολύ μικρή ποσότητα γάλακτος δεν μπορεί να προκαλέσει σημαντικές αλλαγές στις θερμίδες.
■
Φτιάχνετε μια κανονική δόση espresso και προσθέτετε μια μικρή και λεπτή φέτα λεμονιού. Τον απολαμβάνετε με ή χωρίς ζάχαρη, όπως προτιμάτε.
Η προσθήκη λεμονιού στον espresso απευθύνεται σε τύπους «gourmet». Το λεμόνι, εκτός από το άρωμά του, προσθέτει επιπλέον ποσότητες αντιοξειδωτικών ουσιών στις ήδη υπάρχουσες του καφέ. Σημαντικότερη αυτών είναι η βιταμίνη C.
■
Καφές espresso, στον οποίο θα προσθέσετε πλούσια κρέμα γάλακτος ή σαντιγί. Ζάχαρη μπορείτε να βάλετε όση θέλετε.
Η συχνή κατανάλωση ενός τέτοιου καφέ συμβάλλει στην αυξημένη πρόσληψη κορεσμένων -δηλαδή ανθυγιεινών- λιπαρών.
Η αυξημένη κατανάλωση κορεσμένου λίπους έχει συσχετιστεί με την εμφάνιση παχυσαρκίας, καρδιαγγειακών προβλημάτων, αλλά και διάφορων μορφών καρκίνου. Γι’ αυτό συστήνεται η περιορισμένη κατανάλωση τέτοιου είδους καφέ ή η χρήση κρέμας γάλακτος με λιγότερα λιπαρά.
■
Πρόκειται για καφέ με ουίσκι, μαύρη ζάχαρη και κρέμα γάλακτος. Συγκεκριμένα, ζεσταίνετε 1 μεζούρα (1 δόση) ουίσκι με 1 κουταλάκι μαύρη ζάχαρη και ρίχνετε μια διπλή δόση espresso Lungo. Βάζετε το ρόφημα σε ψηλό γυάλινο ποτήρι και προσθέτετε από πάνω κρέμα γάλακτος ή σαντιγί.
Η θερμιδική αξία του συγκεκριμένου καφέ είναι απαγορευτική για τη συχνή κατανάλωσή του. Προσφέρει περίπου τις ίδιες θερμίδες με μία μερίδα κοτόπουλο ψητό ή ένα παγωτό, αφού το ρόφημα αποδίδει 210 θερμίδες, υπολογισμένο με 1 σφηνάκι αλκοολούχου ποτού, 1 κουταλάκι μαύρης ζάχαρης και 2 κουταλιές κρέμα γάλακτος. Περιέχει επίσης 10 γρ. λιπαρών, τα οποία προέρχονται στο σύνολό τους από την κρέμα γάλακτος.
Φτιάχνετε μία δόση espresso και προσθέτετε πλούσιο αφρόγαλα. Σερβίρεται σε ειδικό φλιτζάνι για cappuccino.
Το σχόλιο του διαιτολόγου: Είναι ο ιταλικός καφές με τους περισσότερους θαυμαστές στην Ελλάδα. Είναι εύληπτος με ήπια γεύση. Τα χαρακτηριστικά του είναι ανάλογα με του Macchiato, αλλά αποδίδει λίγο περισσότερες θερμίδες και λιπαρά λόγω της μεγαλύτερης ποσότητας γάλακτος. Σκέτος, χωρίς ζάχαρη, αποδίδει περίπου 10 θερμίδες και 1- 1,5 γρ. λίπους, που προέρχεται από το αφρόγαλα.
■
Παγωμένος cappuccino, ο μεγάλος ανταγωνιστής του φραπέ, που κερδίζει όλο και περισσότερους οπαδούς.
Φτιάχνετε στην εσπρεσιέρα ένα διπλό espresso. Στη συνέχεια, τον ρίχνετε σε ένα σέικερ με 4-5 παγάκια, ζάχαρη, αν θέλετε, και χτυπάτε καλά. Τέλος, αδειάζετε το μείγμα σε ένα γυάλινο ψηλό ποτήρι, χτυπάτε λίγο φρέσκο γάλα στο σέικερ ή στη φραπεδιέρα και προσθέτετε αφρόγαλα στο ποτήρι. Το σχόλιο του διαιτολόγου: Είναι η καλοκαιρινή εκδοχή του cappuccino και η εναλλακτική των τελευταίων ετών στην επιλογή του ελληνικού φραπέ. Είναι πιο υγιεινός, αφού είναι καφές που φιλτράρεται, σε αντίθεση με τον στιγμιαίο.
■ Φτιάχνετε μία δόση καφέ espresso και προσθέτετε 1/2 κουταλάκι κακάο και πλούσιο αφρόγαλα. Τον απολαμβάνετε με ή χωρίς ζάχαρη σε φλιτζάνι του cappuccino.
: Η μέση λύση για τους λάτρεις του Mochaccino και αυτούς που θέλουν να χάσουν βάρος. Η μικρή ποσότητα κακάο προσφέρει άρωμα, αλλά και λίγες θερμίδες. Ένα φλιτζάνι cappuccino Milanello χωρίς ζάχαρη σας δίνει περίπου 40 θερμίδες και 2 γρ. λίπους.
■
Τον φτιάχνετε όπως τον κλασικό cappuccino, προσθέτοντας εκτός από το αφρόγαλα και 1 δάχτυλο σαντιγί.
: Η εμπλουτισμένη μορφή του cappuccino. Μην τον καταναλώνετε συχνά. Προτιμήστε τον σε ιδιαίτερες περιστάσεις, για να τον απολαύσετε. Η σαντιγί προσφέρει σημαντικές ποσότητες ζωικών-κορεσμένων λιπαρών, που επιβαρύνουν τόσο τη θερμιδική πρόσληψη (50 θερμίδες και 3,5 γρ. λίπους) όσο και την υγεία σας.
■
Καφές espresso με σοκολάτα. Ξεχωρίζει για το άρωμά του και την ιδιαίτερη γεύση του. Μπορείτε να τον φτιάξετε και στο σπίτι σας ως εξής: Βράζετε κακάο και φτιάχνετε σοκολάτα ρόφημα, μέσα στο οποίο ρίχνετε μία δόση espresso. Το αδειάζετε σε μια μεγάλη κούπα και προσθέτετε ζάχαρη και αφρόγαλα ή κρέμα γάλακτος.
Η κατάλληλη επιλογή για όσους δεν προτιμούν τον καφέ, αλλά χρειάζονται τις ιδιότητές του (π.χ. εγρήγορση). Φυσικά, το κακάο συμβάλλει σημαντικά στην αύξηση της θερμιδικής αξίας και δεν ενδείκνυται για όσους βρίσκονται σε προσπάθεια μείωσης βάρους. Πρέπει, όμως, να αναφερθεί ότι ο συνδυασμός κακάο με καφέ προσφέρει σημαντικές ποσότητες αντιοξειδωτικών ουσιών, αφού είναι και τα δύο ιδιαίτερα πλούσια σε αυτές. Αν τον απολαύσετε με αφρόγαλα, υπολογίστε ότι θα πάρετε περίπου 70 θερμίδες και 2 γρ. λίπους από το κακάο και το αφρόγαλα. Αν τον πιείτε με κρέμα γάλακτος, θα πάρετε περίπου 160 θερμίδες και 22 γρ. λίπους. Υπολογίστε και 20 θερμίδες για κάθε κουταλάκι ζάχαρης.
Ευχαριστούμε για τη συνεργασία τον κ. Γιάννη Χρύσου, κλινικό διαιτολόγο, μέλος του Πανελληνίου Συλλόγου Διαιτολόγων, τον κ. Βασίλη Μπεκιάρη, εμπνευστή του Freddo Cappuccino, και την εταιρεία «Easy espresso» για τη φωτογράφιση των συσκευών και ειδικών εξαρτημάτων παρασκευής του καφέ. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τον οικιακό εξοπλισμό για την παρασκευή των καφέδων, επισκεφτείτε το site: www.easyespresso.gr
ενθουσιώδους υποδοχής ως γιατρικό για τα πάντα και
άλλες που καταδικάστηκε ως «χαρμάνι του διαβόλου» -
στην τελευταία περίπτωση, συνήθως για πολιτικούς ή
θρησκευτικούς λόγους, όταν τα καφενεία, ως τόποι
συνάντησης, βρίσκονταν στα ύψη της δημοτικότητάς
τους. Σήμερα, η πρώτη μας σκέψη κάθε πρωί ανήκει στον καφέ.
Η τονωτική δράση της καφεΐνης μάς κρατά ξύπνιους.
Υποτασσόμαστε στην έντονη γεύση του και το μοναδικό άρωμά του.
Πάνω από 400 δισεκατομμύρια φλιτζάνια καφέ καταναλώνονται
κάθε χρόνο σε όλο τον κόσμο, αφού ο καφές αποτελεί το πιο
δημοφιλές ρόφημα σε όλες τις ηπείρους και σε όλους τους πολιτισμούς.
Ένας βοσκός στην Αβησσυνία (σημερινή Αιθιοπία), ονόματι Kaldi, παρατήρησε ότι οι κατσίκες του χόρευαν στα πίσω πόδια μετά τη βρώση κάποιων κόκκινων καρπών. O Kaldi έφερε τους καρπούς αυτούς στο τοπικό μοναστήρι, όπου οι μοναχοί στη συνέχεια τους χρησιμοποίησαν προκειμένου να παραμένουν σε εγρήγορση κατά τη διάρκεια των προσευχών τους. Πιστεύεται ότι, προτού ο καφές εκτιμηθεί ως ρόφημα, οι ιθαγενείς πιθανόν να μασούσαν τους ώριμους καρπούς και τους κόκκους ως τροφή. Το δέντρο του καφέ, λοιπόν, πιθανόν κατάγεται από την Αιθιοπία, όπου και ανακαλύφτηκε περίπου το 600 μ.Χ.
Παρόλο που το άρωμά του και η γεύση του αναγνωρίζονται εδώ και τουλάχιστον χίλια χρόνια, μελέτες που αφορούν τη σχέση κατανάλωσης καφέ και υγείας έχουν πραγματοποιηθεί μόνο κατά το δεύτερο μισό του αιώνα μας. Σε ό,τι αφορά τη θρεπτική του αξία, συνίσταται κυρίως από νερό και αμελητέες ποσότητες πρωτεϊνών, υδατανθράκων και λιπών. Τα πιο σημαντικά συστατικά του καφέ είναι τα αντιοξειδωτικά πολυφαινόλης, η καφεΐνη και κάποια ανόργανα άλατα. Θα επιχειρήσουμε να «απομυθοποιήσουμε» ορισμένες από τις θεωρούμενες αρνητικές επιδράσεις του καφέ, αλλά και να αναδείξουμε μερικές άγνωστες θετικές.
Η καφεΐνη απαντάται εκ φύσεως στο τσάι, τον καφέ, το κακάο και τα προϊόντα σοκολάτας, ενώ προστίθεται σε αναψυκτικά και σε διάφορες ιατρικές συνταγές και φάρμακα. Η καφεΐνη που περιέχεται στον καφέ αποτελεί για κάποιους μια καθημερινή ανάγκη που δίνει τόνωση και για άλλους μια παρεξηγημένη ουσία που σχετίζεται με αύξηση της πίεσης και της χοληστερίνης. Στην πραγματικότητα, η καφεΐνη σαφέστατα αποτελεί μια ουσία που δρα στο κεντρικό νευρικό σύστημα, ενεργοποιώντας το. Η δράση της αυτή, όμως, έχει να κάνει με την ποσότητα της καφεΐνης που προσλαμβάνει κανείς και κατ’ επέκταση με την ποσότητα καφέ που καταναλώνει σε καθημερινή βάση. Κάποιοι άνθρωποι, βέβαια, μπορεί να είναι πιο ευαίσθητοι στη δράση της καφεΐνης, όπως για παράδειγμα οι έγκυοι, για τις οποίες επιβάλλεται έλεγχος στην ημερήσια πρόσληψη καφεΐνης.
Η Επιστημονική Επιτροπή Τροφίμων της Ευρωπαϊκής Ένωσης πραγματοποίησε το 1999 μια επισκόπηση των επιδράσεων της καφεΐνης στην ανθρώπινη υγεία. Ειδικοί κατέληξαν ότι η μέτρια πρόσληψη καφεΐνης δεν σχετίζεται με αρνητικές επιδράσεις στην υγεία σε υγιείς ενηλίκους (μέχρι 4-5 φλιτζάνια την ημέρα). Ωστόσο, η σχέση του καφέ με την αύξηση της πίεσης είναι ένα θέμα που τυγχάνει αντικείμενο ευρείας επιστημονικής διερεύνησης. Τα αποτελέσματα των μελετών δείχνουν ότι, όταν η ημερήσια κατανάλωση ξεπερνά τα 400 mg καφεΐνης, δηλαδή πάνω από 5-6 φλιτζάνια στιγμιαίου καφέ, τότε μπορεί να αυξηθεί η πίεση. Κατά συνέπεια, τα στοιχεία δείχνουν ότι η ενδεχόμενη αύξηση της πίεσης προκαλείται όταν καταναλώνονται πάνω από 4-5 φλιτζάνια ημερησίως, ενώ πολλές μελέτες δείχνουν ότι ακόμη και αυτή η κατανάλωση δεν προκαλεί μακροχρόνια αύξηση της πίεσης, αλλά μόνο για διάστημα 2 εβδομάδων.
Μία από τις ανεπιθύμητες ενέργειες που έχουν σχετιστεί με την κατανάλωση καφέ είναι η αύξηση της χοληστερίνης του αίματος. Η αύξηση αυτή οφείλεται κυρίως σε δύο συστατικά του καφέ, την καφεστόλη και την καβεόλη. Αυτό, όμως, που πρέπει να σημειωθεί είναι ότι τα δύο αυτά συστατικά δεν μπορούν να περάσουν μέσα από το φίλτρο του καφέ. Κατά συνέπεια, είδη καφέ όπως ο φίλτρου ή ο espresso δεν ενοχοποιούνται για αύξηση της χοληστερίνης. Παράλληλα, στις μελέτες όπου έχει βρεθεί ότι ο καφές (στιγμιαίος ή ελληνικός) μπορεί να αυξήσει τη χοληστερίνη, οι δόσεις που χρησιμοποιήθηκαν ήταν πολύ μεγάλες, αντίστοιχες με ημερήσια ποσότητα άνω των 10 μικρών φλιτζανιών.
Μία από τις σημαντικότερες ανακαλύψεις που έγιναν τελευταία σχετικά με τον καφέ είναι η παρουσία σημαντικών ουσιών με ισχυρή αντιοξειδωτική δράση. Κυριότερες από αυτές είναι τα χλωρογενή οξέα (πολυφαινόλες). Ένα φλιτζάνι (150 ml) συνήθως περιέχει 120 mg χλωρογενών οξέων. Τα αντιοξειδωτικά αυτά απαντώνται σε όλα τα είδη καφέ, όποια κι αν είναι η προέλευση, η μέθοδος καβουρντίσματος και αλέσματος, καθώς και στους στιγμιαίους και ντεκαφεϊνέ. Oι ποσότητες μπορεί να διαφέρουν ανάλογα με την προέλευση του καφέ και τα χαρμάνια, την παρασκευή και τη μέθοδο ζύμωσης. Σύμφωνα με ελβετική έρευνα, που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Journal of Agriculture and Food Chemistry», ο καφές διαθέτει υψηλότερη συνολική αντιοξειδωτική δράση σε σχέση ακόμη και με άλλα ροφήματα που γνωρίζουμε ότι είναι πλούσια σε αντιοξειδωτικά.
Το δέντρο του καφέ είναι ένας τροπικός θάμνος που ανήκει στο γένος Coffea της οικογένειας Rubiaceae. Φέρει άνθη και καρπούς στο ίδιο κλαδί ταυτοχρόνως.
Η διάρκεια ζωής του άνθους είναι μία ημέρα και στη συνέχεια μετατρέπεται σε μικρούς καρπούς, που αποκαλούνται «κεράσια». Τα «κεράσια» αυτά κρύβουν στον πυρήνα τους δύο πολύτιμους κόκκους, από τους οποίους φτιάχνουμε τον καφέ. Έχουν σχήμα ωοειδές και, καθώς μεγαλώνουν και ωριμάζουν, οι καρποί αλλάζουν χρώμα (από πράσινο, σε κίτρινο και σε κόκκινο της φωτιάς). Απαιτούνται πολλά στάδια προκειμένου να φτάσουν ολόκληροι καβουρντισμένοι κόκκοι καφέ στον καταναλωτή. Oι καρποί του καφέ θα πρέπει να συλλεχθούν, να καθαριστούν, να αποξηρανθούν, να ξεδιαλεχτούν και -σε ορισμένες διεργασίες- να παλαιώσουν. O καφές συνήθως καβουρντίζεται προτού καταναλωθεί. Το καβούρντισμα των κόκκων του είναι μια πολύπλοκη διεργασία που προσδίδει τη γευστική ένταση του καφέ και ο βαθμός καβουρντίσματος καθορίζει την τελική του χρήση (πιο ξανθός ο φίλτρου, πιο σκούρος ο ελληνικός ή ο espresso). Το μυστικό είναι ο καφές να παραμένει θαμπός και όχι υπερβολικά σκούρος. O γυαλιστερός και μαυριδερός καρπός φανερώνει την υπερβολή, το κάψιμο, και άρα την απώλεια των ελαίων του.
Η διάρκεια ζωής του άνθους είναι μία ημέρα και στη συνέχεια μετατρέπεται σε μικρούς καρπούς, που αποκαλούνται «κεράσια». Τα «κεράσια» αυτά κρύβουν στον πυρήνα τους δύο πολύτιμους κόκκους, από τους οποίους φτιάχνουμε τον καφέ. Έχουν σχήμα ωοειδές και, καθώς μεγαλώνουν και ωριμάζουν, οι καρποί αλλάζουν χρώμα (από πράσινο, σε κίτρινο και σε κόκκινο της φωτιάς). Απαιτούνται πολλά στάδια προκειμένου να φτάσουν ολόκληροι καβουρντισμένοι κόκκοι καφέ στον καταναλωτή. Oι καρποί του καφέ θα πρέπει να συλλεχθούν, να καθαριστούν, να αποξηρανθούν, να ξεδιαλεχτούν και -σε ορισμένες διεργασίες- να παλαιώσουν. O καφές συνήθως καβουρντίζεται προτού καταναλωθεί. Το καβούρντισμα των κόκκων του είναι μια πολύπλοκη διεργασία που προσδίδει τη γευστική ένταση του καφέ και ο βαθμός καβουρντίσματος καθορίζει την τελική του χρήση (πιο ξανθός ο φίλτρου, πιο σκούρος ο ελληνικός ή ο espresso). Το μυστικό είναι ο καφές να παραμένει θαμπός και όχι υπερβολικά σκούρος. O γυαλιστερός και μαυριδερός καρπός φανερώνει την υπερβολή, το κάψιμο, και άρα την απώλεια των ελαίων του.
Αν διαλέξετε ένα καλό χαρμάνι καφέ, προμηθευτείτε τον κατάλληλο εξοπλισμό και ακολουθήσετε τις οδηγίες του Vita, μπορείτε να φτιάξετε σπίτι σας τους πιο «διάσημους» καφέδες, που μέχρι τώρα απολαμβάνατε μόνο στα καφέ.
■ Espresso
Πρόκειται για τον κλασικό εξαιρετικό καφέ espresso με την έντονη γεύση, που πίνεται σε κάθε περίπτωση (πρωί, απόγευμα ή μετά από ένα πλούσιο γεύμα). Δεν χρειάζεται ειδική διαδικασία για να τον πετύχετε, αρκεί να έχετε την κατάλληλη καφετιέρα για espresso. Σερβίρεται σε φλιτζανάκι espresso και πίνεται σκέτος ή με ζάχαρη.
Ανάλογα με την ποικιλία του καφέ, η περιεκτικότητα σε καφεΐνη κυμαίνεται από 60-80 mg ανά φλιτζάνι. Το βασικό χαρακτηριστικό του espresso είναι η γρήγορη κατανάλωση. Σε λίγο, όμως, χρόνο προσφέρει συμπυκνωμένο άρωμα και άμεση δράση στο κεντρικό νευρικό σύστημα, προσδίδοντας ενέργεια και ευεξία. Επιπλέον, προσφέρει σημαντικές ποσότητες αντιοξειδωτικών.
■
Διπλός espresso, αρκετά δυνατός. Ιδανικός για όσους έχουν ξενυχτήσει ή πρόκειται να ξενυχτήσουν διαβάζοντας για εξετάσεις ή κάνοντας υπερωρίες. Σερβίρεται σε φλιτζανάκι espresso και πίνεται σκέτος ή με ζάχαρη.
Μερικοί τον επιλέγουν επειδή τους αρέσει το άρωμα του espresso, αλλά θέλουν να διαρκεί λίγο περισσότερο. Θα πρέπει όμως να γνωρίζετε ότι προσφέρει τη διπλή ποσότητα καφεΐνης, με αποτέλεσμα, σε άτομα με ευαισθησία, να δημιουργεί αίσθημα υπερδιέγερσης και εκνευρισμού. Επίσης, δεν είναι σπάνιο να αναφέρονται και στομαχικά προβλήματα. Όσοι τον «αντέχουν», δεν θα πρέπει να καταναλώνουν περισσότερα από 2-3 φλιτζάνια ημερησίως.
■
Πολύ δυνατός, με κανονική δόση καφέ και λιγότερο νερό από ό,τι ο κλασικός espresso. Γι’ αυτό, η ποσότητα που μπαίνει στο φλιτζανάκι του espresso είναι πολύ λίγη. Η γεύση και το άρωμα του espresso Ristretto είναι ιδιαίτερα έντονα. Πίνεται σκέτος ή με ζάχαρη.
Απευθύνεται στους πολύ βιαστικούς, αλλά και δραστήριους ανθρώπους. Μπορεί να προσφέρει την ποσότητα της καφεΐνης του διπλού espresso, αλλά σε μονή δόση. Αν δεν σας προκαλεί παρενέργειες, να μην καταναλώνετε περισσότερα από 2-3 φλιτζάνια ημερησίως. Επίσης, εάν αντιμετωπίζετε προβλήματα αϋπνίας, μην τον επιλέγετε κατά τις απογευματινές και βραδινές ώρες.
■
Μια γεμάτη δόση espresso που αραιώνεται με περισσότερο νερό και μοιάζει με τον καφέ φίλτρου. Σερβίρεται σε φλιτζάνι espresso και πίνεται σκέτος ή με ζάχαρη.
Το σχόλιο του διαιτολόγου: Αποτελεί μια καλή λύση για όσους μπορεί να παρουσιάζουν ενοχλήσεις πίνοντας έναν κλασικό espresso. Στην περίπτωση του Lungo, έχουμε την ίδια ποσότητα καφεΐνης στη διπλή ποσότητα νερού, πετυχαίνοντας μεγαλύτερη αραίωση. Αυτού του είδους ο καφές ταιριάζει περισσότερο στις ελληνικές συνήθειες, που τον συνδέουν με στιγμές χαλάρωσης και απόλαυσης κατά τη διάρκεια της ημέρας.
■ Πρόκειται για espresso ο οποίος περιέχει και λίγο ποτό. Φτιάχνετε, δηλαδή, καφέ espresso στην εσπρεσιέρα και, αφού τον βάλετε στο φλιτζάνι, προσθέτετε και λίγο αλκοολούχο ποτό της αρεσκείας σας. Oι Ιταλοί, πάντως, τον προτιμούν με Grappa (1 κουταλάκι). Πίνεται με ή χωρίς ζάχαρη σε κανονικό φλιτζάνι του espresso.
O συγκεκριμένος καφές συχνά καταναλώνεται μετά από κάποιο γεύμα. Η συνύπαρξη καφέ και μικρής ποσότητας αλκοόλ αυξάνει τη γευστική απόλαυση, αλλά και τη δράση του στο κεντρικό νευρικό σύστημα, μεγιστοποιώντας έτσι την εγρήγορση.
■
Macchiato στα ιταλικά θα πει λερωμένος. Πρόκειται, λοιπόν, για κανονικό καφέ espresso, «λερωμένο» με πολύ λίγο γάλα ή αφρόγαλα.
Συχνά ακούγεται ότι ο συνδυασμός καφέ με γάλα δημιουργεί προβλήματα στη φυσιολογική μεταβολική λειτουργία. Αυτό, όμως, είναι ένας μύθος. Το μόνο που πρέπει να γνωρίζετε είναι ότι, παρουσία καφέ, το ασβέστιο που περιέχεται στο γάλα δεν απορροφάται σε ανάλογο ποσοστό. O Macchiato προσφέρει μια λύση για όσους επιθυμούν μια πιο ήπια γεύση του αγαπημένου τους espresso. Η θερμιδική αξία και τα περιεχόμενα λιπαρά είναι ελάχιστα και εξαρτώνται από την περιεκτικότητα του γάλακτος που χρησιμοποιείτε σε λιπαρά. Πάντως, η πολύ μικρή ποσότητα γάλακτος δεν μπορεί να προκαλέσει σημαντικές αλλαγές στις θερμίδες.
■
Φτιάχνετε μια κανονική δόση espresso και προσθέτετε μια μικρή και λεπτή φέτα λεμονιού. Τον απολαμβάνετε με ή χωρίς ζάχαρη, όπως προτιμάτε.
Η προσθήκη λεμονιού στον espresso απευθύνεται σε τύπους «gourmet». Το λεμόνι, εκτός από το άρωμά του, προσθέτει επιπλέον ποσότητες αντιοξειδωτικών ουσιών στις ήδη υπάρχουσες του καφέ. Σημαντικότερη αυτών είναι η βιταμίνη C.
■
Καφές espresso, στον οποίο θα προσθέσετε πλούσια κρέμα γάλακτος ή σαντιγί. Ζάχαρη μπορείτε να βάλετε όση θέλετε.
Η συχνή κατανάλωση ενός τέτοιου καφέ συμβάλλει στην αυξημένη πρόσληψη κορεσμένων -δηλαδή ανθυγιεινών- λιπαρών.
Η αυξημένη κατανάλωση κορεσμένου λίπους έχει συσχετιστεί με την εμφάνιση παχυσαρκίας, καρδιαγγειακών προβλημάτων, αλλά και διάφορων μορφών καρκίνου. Γι’ αυτό συστήνεται η περιορισμένη κατανάλωση τέτοιου είδους καφέ ή η χρήση κρέμας γάλακτος με λιγότερα λιπαρά.
■
Πρόκειται για καφέ με ουίσκι, μαύρη ζάχαρη και κρέμα γάλακτος. Συγκεκριμένα, ζεσταίνετε 1 μεζούρα (1 δόση) ουίσκι με 1 κουταλάκι μαύρη ζάχαρη και ρίχνετε μια διπλή δόση espresso Lungo. Βάζετε το ρόφημα σε ψηλό γυάλινο ποτήρι και προσθέτετε από πάνω κρέμα γάλακτος ή σαντιγί.
Η θερμιδική αξία του συγκεκριμένου καφέ είναι απαγορευτική για τη συχνή κατανάλωσή του. Προσφέρει περίπου τις ίδιες θερμίδες με μία μερίδα κοτόπουλο ψητό ή ένα παγωτό, αφού το ρόφημα αποδίδει 210 θερμίδες, υπολογισμένο με 1 σφηνάκι αλκοολούχου ποτού, 1 κουταλάκι μαύρης ζάχαρης και 2 κουταλιές κρέμα γάλακτος. Περιέχει επίσης 10 γρ. λιπαρών, τα οποία προέρχονται στο σύνολό τους από την κρέμα γάλακτος.
Φτιάχνετε μία δόση espresso και προσθέτετε πλούσιο αφρόγαλα. Σερβίρεται σε ειδικό φλιτζάνι για cappuccino.
Το σχόλιο του διαιτολόγου: Είναι ο ιταλικός καφές με τους περισσότερους θαυμαστές στην Ελλάδα. Είναι εύληπτος με ήπια γεύση. Τα χαρακτηριστικά του είναι ανάλογα με του Macchiato, αλλά αποδίδει λίγο περισσότερες θερμίδες και λιπαρά λόγω της μεγαλύτερης ποσότητας γάλακτος. Σκέτος, χωρίς ζάχαρη, αποδίδει περίπου 10 θερμίδες και 1- 1,5 γρ. λίπους, που προέρχεται από το αφρόγαλα.
■
Παγωμένος cappuccino, ο μεγάλος ανταγωνιστής του φραπέ, που κερδίζει όλο και περισσότερους οπαδούς.
Φτιάχνετε στην εσπρεσιέρα ένα διπλό espresso. Στη συνέχεια, τον ρίχνετε σε ένα σέικερ με 4-5 παγάκια, ζάχαρη, αν θέλετε, και χτυπάτε καλά. Τέλος, αδειάζετε το μείγμα σε ένα γυάλινο ψηλό ποτήρι, χτυπάτε λίγο φρέσκο γάλα στο σέικερ ή στη φραπεδιέρα και προσθέτετε αφρόγαλα στο ποτήρι. Το σχόλιο του διαιτολόγου: Είναι η καλοκαιρινή εκδοχή του cappuccino και η εναλλακτική των τελευταίων ετών στην επιλογή του ελληνικού φραπέ. Είναι πιο υγιεινός, αφού είναι καφές που φιλτράρεται, σε αντίθεση με τον στιγμιαίο.
■ Φτιάχνετε μία δόση καφέ espresso και προσθέτετε 1/2 κουταλάκι κακάο και πλούσιο αφρόγαλα. Τον απολαμβάνετε με ή χωρίς ζάχαρη σε φλιτζάνι του cappuccino.
: Η μέση λύση για τους λάτρεις του Mochaccino και αυτούς που θέλουν να χάσουν βάρος. Η μικρή ποσότητα κακάο προσφέρει άρωμα, αλλά και λίγες θερμίδες. Ένα φλιτζάνι cappuccino Milanello χωρίς ζάχαρη σας δίνει περίπου 40 θερμίδες και 2 γρ. λίπους.
■
Τον φτιάχνετε όπως τον κλασικό cappuccino, προσθέτοντας εκτός από το αφρόγαλα και 1 δάχτυλο σαντιγί.
: Η εμπλουτισμένη μορφή του cappuccino. Μην τον καταναλώνετε συχνά. Προτιμήστε τον σε ιδιαίτερες περιστάσεις, για να τον απολαύσετε. Η σαντιγί προσφέρει σημαντικές ποσότητες ζωικών-κορεσμένων λιπαρών, που επιβαρύνουν τόσο τη θερμιδική πρόσληψη (50 θερμίδες και 3,5 γρ. λίπους) όσο και την υγεία σας.
■
Καφές espresso με σοκολάτα. Ξεχωρίζει για το άρωμά του και την ιδιαίτερη γεύση του. Μπορείτε να τον φτιάξετε και στο σπίτι σας ως εξής: Βράζετε κακάο και φτιάχνετε σοκολάτα ρόφημα, μέσα στο οποίο ρίχνετε μία δόση espresso. Το αδειάζετε σε μια μεγάλη κούπα και προσθέτετε ζάχαρη και αφρόγαλα ή κρέμα γάλακτος.
Η κατάλληλη επιλογή για όσους δεν προτιμούν τον καφέ, αλλά χρειάζονται τις ιδιότητές του (π.χ. εγρήγορση). Φυσικά, το κακάο συμβάλλει σημαντικά στην αύξηση της θερμιδικής αξίας και δεν ενδείκνυται για όσους βρίσκονται σε προσπάθεια μείωσης βάρους. Πρέπει, όμως, να αναφερθεί ότι ο συνδυασμός κακάο με καφέ προσφέρει σημαντικές ποσότητες αντιοξειδωτικών ουσιών, αφού είναι και τα δύο ιδιαίτερα πλούσια σε αυτές. Αν τον απολαύσετε με αφρόγαλα, υπολογίστε ότι θα πάρετε περίπου 70 θερμίδες και 2 γρ. λίπους από το κακάο και το αφρόγαλα. Αν τον πιείτε με κρέμα γάλακτος, θα πάρετε περίπου 160 θερμίδες και 22 γρ. λίπους. Υπολογίστε και 20 θερμίδες για κάθε κουταλάκι ζάχαρης.
Ο σκέτος καφές δεν έχει θερμίδες ούτε λιπαρά. Για κάθε κουταλάκι ζάχαρη που προσθέτετε να υπολογίζετε 20 θερμίδες, για κάθε κουταλιά κρέμα γάλακτος να υπολογίζετε περίπου 50 θερμίδες και 5 γρ. λιπαρά, για κάθε κουταλάκι Grappa ή άλλου ανάλογου αλκοολούχου ποτού 15 θερμίδες. Σε όσους από τους παραπάνω καφέδες είναι κρύοι μπορείτε να προσθέσετε και δύο κουταλιές παγωτό βανίλια, αυξάνοντας όμως τις θερμίδες κατά 65 και τα λιπαρά κατά 4 γρ. περίπου.
Ευχαριστούμε για τη συνεργασία τον κ. Γιάννη Χρύσου, κλινικό διαιτολόγο, μέλος του Πανελληνίου Συλλόγου Διαιτολόγων, τον κ. Βασίλη Μπεκιάρη, εμπνευστή του Freddo Cappuccino, και την εταιρεία «Easy espresso» για τη φωτογράφιση των συσκευών και ειδικών εξαρτημάτων παρασκευής του καφέ. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τον οικιακό εξοπλισμό για την παρασκευή των καφέδων, επισκεφτείτε το site: www.easyespresso.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια
Δημοσίευση σχολίου
Μπορείτε ελεύθερα να γράφετε τα σχόλιά σας, αρκεί να μην περιέχουν υβριστικές λέξεις, η προσβολές για οποιονδήποτε. κακόβουλα σχόλια θα διαγράφονται μαζί με τον συγγραφέα τους.Ευχαριστώ.